برخی از دانش آموزان و دانشجویان فکر میکنن که خلاصه‌نویسی، باعث اتلاف وقت میشه و نسبت به وقتی که برای آن صرف میکنن، سود کمتری داره؛ در حالی که این موضوع برعکسه. هرچند ممکن است برای شروع وقت گیر باشه ولی بعد از چند بار تمرین، حرفه ای میشید و سریعتر انجام میدید. زمان هایی که برای نوشتن خلاصه صرف میکنید باعث افزایش تسلط شما نسبت به مفاهیم درس میشه و در ایام امتحانات میتونید با صرف وقت کمتری، تمام مطالب مهم رو مرور کنید و انسجام مطالب در حافظه بلند مدت شما بیشتر خواهد شد و در جلسه امتحان با تسلط بیشتری به سوالات جواب داده و در مورد سوالات تستی دچار شک و تردید نمیشید و تعداد اشتباهات شما کمتر خواهد شد.
خلاصه نویسی باعث میشه که تمام مطالب مرتبط با یک موضوع که در کتاب درسی، جزوه، کتاب تست و کمک درسی و هر منبع دیگری که به صورت پراکنده خوانده اید، در یک جا جمع کرده و در زمان خود صرفه جویی کنید.
یکی دیگه از مزایای خلاصه نویسی اینه که شما رو مطمئن میکنه که فلان مطلب درسی رو یاد گرفتید یا نه! دیگه شما نگران نیستید و هی از خودتون نمی‌پرسید که این مطلب رو یادم مونده؟ حس میکنم هر چی خوندم، همش از یادم رفته… وقتی شما خلاصه نویسی خودتو میخونی، خیال خودتو راحت میکنی که همشو یادته یا اینکه فقط یه سری نکات از ذهنت پریده بود که اونا رو هم مرور کردی و یادت اومد. می‌بینی به همین راحتی یه اطمینان خاطر خیلی خوب به خودت میدی که بابا من همه این مطالب رو بلدم یا اگر هم از یادم رفته بود، همش یادم اومد.
در ایام امتحانات یا یک ماه قبل از کنکور اکثر افرادی که خلاصه نویسی نکردن، استرسی زیادی دارن چون با حجم عظیمی از مطالب و کتاب ها رو به رو میشن که نمیدونن به کدوم اولویت بدن و هر کدومش که بردارن، زمان زیادی ازشون خواهد گرفت. اما شمایی که خلاصه نویسی کردی میتونی توی اون مرحله با استفاده از خلاصه هات در زمان کوتاه به بهترین شکل ممکن دروس رو دوره کنی. توی اون دوره‌ی یک ماهه هر کی خلاصه های بهتری داشته باشه موفق تره و قطعا نتیجه کنکورش بهتره…
خلاصه نویسی روش‌های مختلفی داره از جمله خلاصه نویسی درختی، مفهومی و تصویری که در هر درسی فرق میکنه برای دروس حفظی مثل دینی میتونید از خلاصه نویسی درختی و در درس زیست میتونید از خلاصه نویسی درختی و تصویری با هم استفاده کنید مثل تصاویر زیر:
.
نکاتی که باید در خلاصه نویسی رعایت شود:
۱- همزمان با متن پیش نرو!
اگه بخواید همزمان با متن پیش برید و خلاصه نویسی کنید، باید بگم شما دارید یک کپی از کتاب رو به صورت دست نویس تهیه می کنید!! خلاصه نویسی باید بعد از خوندن دقیق و عمیق مطلب تهیه بشه تا بفهمیم کدوم قسمت ها مهم هست و کدوماش میتونه حذف بشه. خلاصه نویسی خوب یعنی خلاصه ترین حالت ممکن که حداکثر مطالب اون فصل رو یادمون بیاره.
.
۲- حذف کلمات ربط دهنده
علاوه بر کلمات بیخود متن، کلمات ربط دهنده هم میتونن با استفاده از علائم، حذف بشن مثلا به جای در نتیجه از فلش استفاده کنیم یا مثلاً قیدهای زیست رو اینطوری بهتر یاد بگیریم. مثلاً توی کتاب می خونیم “بیشتر آنزیم ها پروتئینی هستند” اینجوری خلاصه نویسی می کنیم: آنزیم های پروتئینی > آنزیم های غیر پروتئینی
.
۳- درس های محاسباتی
خلاصه نویسی این درس‌ها به مراتب از درس‌های حفظی راحت تره، چون فقط کافیه فرمول‌های مختلف رو دسته بندی کنید مثلا فرمول‌های فیزیک بخش نور… و برای هر مبحث یک مثال جامع بنویسید که از تمام فرمول های اون مبحث استفاده کنه.
.
۴- استفاده از نمودار و جدول
یکی از هدف‌های خلاصه نویسی درک بهتر و انسجام مطالب است. اگه مطالب اون متن های تو در تو رو نموداری کنیم یا توی جدول بنویسیم خیلی راحت تر می تونیم ازشون استفاده کنیم. مثل تصویر زیر:
.
۵- جذاب باشه
از کاغذ های سیاه سفید کتاب فاصله بگیر! خلاصه نویسی هاتو حداقل با دو رنگ مختلف بنویس. بزار از کاری که می کنی لذت ببری! دور و برتو با خلاصه نویسی های مهم مثل جدول شیمی پر کن!
.
۶- جامع باشه
در هر بخش از خلاصه نویسی هات یه مقداری فضای خالی جا بزار تا وقتی تست حل میکنی و به نکته جدید برمیخوری اون نکته رو وارد خلاصه نویسیت کن تا خلاصه نویسیت کامل تر بشه…
.
۷- واقعاً خلاصه باشه!
حواست به این باشه که قرار نیست خلاصه هاتو منتشر کنی و در اختیار عموم قرار بدی یا قرار نیست بزاری تو آلبوم خاطراتت به نوه و نتیجه هات نشون بدی! فقط نکاتی رو بنویس که به درد خودت میخوره. وسواس الکی به خرج نده. هر چی نکته تو کتاب هست رو ننویس تو خلاصه هات! یه سری نکات رو بنویس که یک نمای کلی از اون فصل بهت بده و بیشتر از دو صفحه هم نشه برای هر فصل.
.
۸- به زبون خودمونی باشه
خلاصه هات باید به زبون خودمونی باشه، چون قراره خودت استفاده کنی. هرچی خودمونی تر باشه، درک و فهمش برات راحتره.
.
۹- نوشتن در دفتر مشخص
از خلاصه نویسی در برگه‌های پراکنده و بدون صحافی خودداری کن؛ چون بعد از مدتی، حجم یادداشت‌ها زیاد میشه و ترتیب شون به هم میخوره. پیدا کردن و مرتب کردن اونا زمان و انرژی زیادی میبره و خسته کننده است. میتونی از یک سررسید قدیمی یا دفترچه یادداشت با اندازه مناسب برای این منظور استفاده کنی.
.
۱۰- تاریخ یادداشت برداری
آخرین نکته مهمی که در خلاصه نویسی باید انجام بدی اینه که تاریخ یادداشت برداری را در گوشه برگه بنویسی تا در زمان های خاص مرور سر درگم نشی.
.
و اما روش‌های دیگر خلاصه نویسی:
۱- علامت گذاری و خط کشیدن
بهترین فن مطالعه، درگیر شدن با مطلب یا به اصطلاح، مطالعه فعال است. یکی از روش های خلاصه نویسی استفاده از علامت می باشد به این صورت که شما با مداد زیر کلمات کلیدی خط بکشید و یا جایی از متن را که احساس می کنید، به درستی متوجه نشدید با علامت سوال (؟) مشخص کنید و یا مطالبی را که نیاز دارید دوباره مرور کنید با علامت تعجب (!) و پاراگراف های مهم را با علامت ضربدر (*) مشخص کنید. نکاتی که باید در این شیوه خلاصه نویسی رعایت کنید به شرح زیر می باشد:
۱- خط کشیدن نکات رو بعد از یک بار مطالعه، انجام دهید! چون اگر در حین اولین مطالعه این کار رو انجام دهید ممکن است با جلوتر رفتن متوجه بشید که مطلبی که خط کشید نکته کلیدی نبوده و چند خط یا صفحه بعد توضیح کامل آن وجود دارد.
۲- در خط کشی افراط نکنید! اگر بخواهید تمام خط‌های کتاب رو علامت بزنید، دیگه هیچ خلاصه ای وجود نداره!
.
۲- حاشیه نویسی
برای این کار میتونید در پایان خواندن هر پاراگراف از خودتون بپرسید این پاراگراف قصد داشت چه مطلبی را به من یاد بده و اونو در یک جمله و با زبان خودتون، در حاشیه کتاب یادداشت کنید. به علاوه میتونید سؤال، انتقاد و یا هر مطلب دیگری که مربوط به همون موضوع باشه و در جای دیگری خوندید رو حاشیه‌نویسی کنید. این فرآیند به تمرکز فکر، دقت، حفظ و یادگیری بهتر کمک میکنه.
.
۳- نقشه ذهنی یا MIND MAP
یکی دیگر از روش‌های خلاصه نویسی آن چیزی است که به نام «درخت حافظه»، «شبکه مغزی»، «طرح سازمانی» و «نقشه ذهنی» معروف است. طرح شبکه مغزی یا نقشه‌ذهنی که برای اولین بار توسط «تونی بوزان» معرفی گردید از ساختاری شبیه شبکه های مغزی برخوردار بوده و در به خاطر سپاری مطالب کمک فراوانی می‌کند.
روش کار نیز به این شکل است که «تز اصلی» یعنی همان مهمترین و کلیدی ترین نکته کل متن را به شکل افقی در وسط کاغذ نوشته و با شاخه های مختلف «نکات اصلی» را به آن متصل می کنیم و هر نکته اصلی میتونه به چندین نکته فرعی و جزیی متصل گردد.
نقشه های ذهنی را میتوان از طریق نرم افزار انجام داد. فیلم زیر سخنرانی تونی بازان و تاثیر نقشه های ذهنی در میزان یادگیری و روش رسم آنها با نرم افزار را توضیح داده است:
https://www.aparat.com/v/TWJY3
